In 2014 is het realiseren van de speerpunten uit Coalitieakkoord 2014-2018 ‘Samen Voortbouwen’ in gang gezet. Via de programma’s informeren we u over de voortgang en eventuele nieuwe ontwikkelingen. Hierbij bieden we u ter bespreking en ter vaststelling de Programmabegroting 2016-2019 aan. Naast de 'vertrouwde' papieren versie is de begroting nu ook online voor u beschikbaar.

Kaderbrief 2016-2019

Mede door het aannemen van een amendement en diverse moties, hebt u zich uitgesproken over het meerjarenperspectief 2016-2019. Bij de behandeling van de kaderbrief hebt u ingestemd met de incidentele besteding van € 2 miljoen opbrengst precariogelden (amendement A2). Voorts hebt u zich uitgesproken over de toetsingscriteria van de besteding van deze gelden.
Met de uitgangspunten, inclusief lokale lasten bent u akkoord gegaan. Via motie M19 hebt u zich uitgesproken over het bevriezen van de OZB. Het niet trendmatig verhogen van de OZB in 2016 komt echter niet overeen met de bestendigende gedragslijn die we de afgelopen jaren hebben toegepast. Voorts leidt het niet structureel verhogen van de OZB op termijn (vanaf 2018) tot een hoger nadelig begrotingssaldo. Daarom stellen we voor geen uitvoering te geven aan uw motie.
Ook hebt u via motie M5 kenbaar gemaakt ‘ernaar te streven de huishoudelijke hulp in 2016 in stand te houden op het niveau van 2015 (zo mogelijk in OWO verband)’. We geven uitvoering aan deze sympathieke motie door over een langere periode maatwerk te leveren door middel van gesprekken. Op deze manier voldoen we aan de nieuwe WMO. U ontvangt in oktober 2015 een voorstel over de Huishoudelijke Hulp Toelage. Deze toelage ontvangen we van het Rijk ter compensatie voor het verwachte verlies aan werkgelegenheid in de thuiszorg en zetten we voor 2015 en 2016 één op één in om het tekort op het budget hulp bij het huishouden te dekken.

Online begroting

De doorontwikkeling van de planning en controlcyclus (P&C) is in 2010 gestart. Er zijn inmiddels vele stappen gezet. Zo hebt u bijvoorbeeld in 2013 kennis kunnen maken met een vernieuwde wijze van presentatie en besluitvorming van de Bestuursrapportage. Een volgende stap is een digitale presentatie en (in de nabije toekomst) besluitvorming van de begroting en de jaarstukken. Een belangrijke nieuwe stap om de informatie transparant en overzichtelijk aan u en andere belanghebbenden te presenteren. Zo zijn bijvoorbeeld per thema alle door u vastgestelde beleidskaders te raadplegen. Verder kunt u via de zoekfunctie in de online begroting snel het gewenste onderwerp vinden.

Begrotingsperspectief 2016 – 2019

Op 12 juni jl. hebt u een brief ontvangen over de bijstelling van het begrotingsperspectief van de Kaderbrief 2016-2019 naar aanleiding van de Meicirculaire 2015. We hebben u geïnformeerd op hoofdlijnen over het meerjarenperspectief 2016-2019. Vanuit dit bijgestelde begrotingsperspectief is de financiële vertaling gemaakt naar deze programmabegroting. Hierbij is het (financiële) uitgangspunt dat de jaarschijven 2016 en 2017 structureel en reëel in evenwicht zijn. De jaarschijven 2018 en 2019 zijn niet structureel sluitend. Het bestaand beleid is aangepast in verband met een aantal autonome ontwikkelingen.

	bedragen x € 1.000
Begrotingsperspectief	Begroting 2016	MJB 2017	MJB 2018	MJB 2019
Begrotingsresultaat
Saldo bestaand beleid	1.308	774	236	242
Saldo nieuw beleid	- 464	- 417	- 422	- 422
Totaal begrotingsresultaat	844	357	- 186	- 180
Totaal begrotingsperspectief	844	357	- 186	- 180

Het begrotingsperspectief 2016-2019 is positief. In de Kaderbrief 2016-2019 was deze tendens al aangekondigd. Het structureel ramen van de opbrengst precariobelasting vanaf 2015 als algemeen dekkingsmiddel heeft hier behoorlijk aan bijgedragen.
Ook de eerder gepresenteerde negatieve saldi vanaf jaarschijf 2018 zijn omgebogen naar beperkt nadelig. Deze afname is vooral veroorzaakt door een lagere raming van het tekort op de Wet Werk en Bijstand  (lager aantal bijstandsgerechtigden en invoering van een lager gemeentelijk risico van 7½ % (rijksnorm was 10%). Daarnaast is het tekort van het ongedeeld Participatiebudget (P-budget) naar beneden bijgesteld (hogere uitstroom en lagere raming kosten per SE). Overigens wil dit niet zeggen dat de rijksbijdrage voor het ongedeeld Participatie budget toereikend is om de uitgaven te dekken. Er bestaat nog steeds een tekort. Dit wordt nader toegelicht bij het onderdeel ‘Sociaal Domein’.
In de kaderbrief hebben we aangegeven dat de doorwerking van de bezuinigingen van het Rijk, de overheveling van rijkstaken binnen het Sociaal Domein, de ontwikkeling van de algemene uitkering uit het Gemeentefonds (Meicirculaire 2015) en de realisatie van de strategische projecten een bepalende rol spelen bij het financiële toekomstbeeld. Het financiële meerjarenbeeld geeft nu aan dat we u een stabiel begrotingsperspectief kunnen presenteren voor de komende jaren. De financiële weerbaarheid van de gemeente is solide.
Met gepaste trots kunnen we melden dat de woonlastendruk de komende jaren nauwelijks toeneemt. Voor het afschermen van risico's hebben we een gekwantificeerd bedrag beschikbaar in de algemene reserve (boven op een buffer van € 3 miljoen). Daarnaast hebben we de risico's binnen het Sociaal Domein zo goed mogelijk in beeld; de reserve Sociaal Domein hebben we achter de hand om jaarlijkse schommelingen op te kunnen vangen. Het positieve begrotingsperspectief geeft ons geen aanleiding om te komen met nadere dekkingsvoorstellen.

Eenmalige begrotingsruimte 2016-2019

Naast de eenmalige besteding van precariogelden van € 2 miljoen de komende jaren, is binnen het begrotingsperspectief (positief begrotingssaldi 2016 en 2017) en de reserves (niet geoormerkte middelen binnen de algemene reserve en de reserve strategische projecten) eenmalig financiële ruimte beschikbaar. Daarom kondigen we nu aan dat we in 2016 komen met voorstellen om de belastingdruk de komende jaren minimaal gelijk te houden, met slechts een trendmatige verhoging, en waar mogelijk te verlagen. Daarnaast komen we met voorstellen voor nieuwe eenmalige bestedingen. We willen een verantwoorde besteding geven aan deze beschikbare ruimte. Dit vergt voorbereidingstijd. We gaan daarom onze voorstellen presenteren bij de Kaderbrief 2017-2020.

Eenmalige besteding precariogelden

Zoals hiervoor al is vermeld hebt u besloten om € 2 miljoen vanuit de opbrengsten van precariogelden incidenteel te besteden voor de periode 2016-2019. Bij amendement hebt u aangegeven dat € 1 miljoen wordt besteed aan het Ecomunity Center onder nader door u goed te keuren voorwaarden. Voor een nadere toelichting verwijzen we u naar thema 4.3 ‘Ecomunity Center te Oosterwolde’.
De andere € 1 miljoen is gereserveerd voor eenmalige initiatieven met economisch en/of maatschappelijk rendement, waarbij het principe ‘Van Onder Op’ zoveel mogelijk wordt gehanteerd. Dit kunnen bestedingsvoorstellen van inwoners, instellingen en organisaties zijn en voorstellen vanuit de raad voor nieuwe initiatieven. U heeft bij de behandeling van de Kaderbrief 2016-2019 via verschillende moties nieuwe initiatieven kenbaar gemaakt. In thema 6.3 ‘Financiën’ kunt u een nadere toelichting vinden. Op dit moment bereidt een werkgroep een subsidieverordening inclusief toetsingscriteria voor. In oktober ontvangt u van ons een voorstel. Naar verwachting bieden we de subsidieverordening in november a.s. aan ter vaststelling.

Sociaal Domein

Op dit moment bestaat nog onvoldoende inzicht in de werkelijke jeugd en WMO uitgaven 2015 om een goede inschatting te kunnen maken van het te verwachten tekort 2015. Zo zijn over de kosten van beschermd wonen nog nauwelijks gegevens bekend, is onduidelijk of de aanbieders van de extramurale zorg (die bestuurlijk is aanbesteed) wel bij zijn met factureren, laten verschillende rapportages van de Sociale Verzekeringsbank verschillende uitkomsten zien en geeft het Sociaal Domein Fryslân aan dat niet vast te stellen is hoe realistisch en betrouwbaar de provinciale jeugdzorgcijfers zijn.
Op basis van deze onzekerheden is het erg lastig een inschatting te maken van het te verwachten tekort Sociaal Domein voor 2016. Net als in 2015 zijn de budgetten voor jeugd en AWBZ budgettair neutraal opgenomen in de begroting 2016. Aangezien niet duidelijk is wat het tekort 2015 zal bedragen en welk beroep moet worden gedaan op de reserve Sociaal Domein, kan voor 2016 niet worden aangegeven in hoeverre de reserve Sociaal Domein in 2016 toereikend zal zijn. Mocht dit niet zo zijn dan zal een beroep moeten worden gedaan op de algemene reserve.

Lokale lastendruk

De lokale lastendruk neemt de komende jaren nauwelijks toe. In overeenstemming met de gedragslijn verhogen we de tarieven OZB trendmatig door loon- en prijsstijgingen met 1% per jaar. De opbrengsten afvalstoffenheffing en rioolrecht ramen we op kostendekkend niveau. De overige legestarieven (legesverordening) worden kostendekkend vastgesteld.
Het onderzoek naar de kostendekkendheid van de omgevingsvergunningen is u na de zomer van 2015 aangeboden. De gemiddelde kostendekking van de afgelopen jaren (2011-2014) is 75%, gebaseerd op de gerealiseerde baten en lasten. Dit is ook de verwachting voor de komende jaren. We zijn genoodzaakt de opbrengstraming voor 2016 nog verder structureel te verlagen met € 50.000. Daarom stellen we voor om voorlopig (in afwachting van uw definitief besluit later in het jaar) 75% kostendekking als uitgangspunt te nemen voor de bouwleges voor de jaren 2016-2019.
We stellen voor het vaste tarief afvalstofheffing van € 96 en het tarief voor het aanbieden van de gft container van € 1,00 voor 2016 niet te wijzigen. Het tarief rioolrecht 2016 (inclusief de belastingtarieven rioolheffing) wordt trendmatig met 1% verhoogd. Het tarief toeristenbelasting (€ 1,00 per overnachting) blijft in 2016 ongewijzigd. De opbrengst precariobelasting is deels budgettair neutraal verwerkt (heeft geen invloed op het saldo) in verband met een juridische procedure over het aanslagjaar 2014. Hierover hebben we u bij de Kaderbrief 2016-2019 geïnformeerd. Ter dekking van de financieringslasten betreffende de geplande besteding eenmalige precariogelden hebt u bij de kaderbrief besloten het tarief 2016-2019 jaarlijks te verhogen met € 0,05. Het tarief vanaf 2016 is € 2,18 en wordt dan jaarlijks verhoogd met € 0,05.

Reserves en voorzieningen

Bij de behandeling van de jaarstukken ontvangt u de uitkomsten van de jaarlijkse actualisatie van de reserves en voorzieningen. De uitkomsten van de actualisatie 2014–2019 zijn in deze begroting meegenomen. Onze reservepositie is op dit moment toereikend voor het realiseren van de doelen waarvoor de bestemmingsreserves zijn gevormd. Daarnaast zijn voor diverse risico’s voorzieningen gevormd en beschikken we over een algemene reserve. De begrote stand van de Algemene reserve bedraagt per 1 januari 2016 € 12,5 miljoen (inclusief het resultaat na bestemming 2014). Rekening houdende met het bodembedrag van € 3 miljoen, de benodigde weerstandscapaciteit van ruim € 2 miljoen en het meerjarig beslag 2016–2019 (inclusief de voorgestelde dekking van de eenmalige besteding van precariogelden) van € 2,3 miljoen, is een bedrag van € 5,2 miljoen vrij aanwendbaar.
Vanwege de redelijke economische vooruitzichten is het noodzakelijk mogelijke risico’s binnen de grondexploitatie via een voorziening af te dekken. Daarom zijn voorzieningen gevormd voor de afwaardering van gronden grondexploitatie en de afwaardering van grond Appelscha Hoog. Ook de komende jaren zullen we ter afdekking van renterisico’s bedragen moeten toevoegen aan deze voorzieningen.

Weerstandsvermogen en kengetallen

Het weerstandsvermogen is het vermogen van een decentrale overheid om tegenvallers op te vangen zonder dat de continuïteit in gevaar komt. De belangrijkste risico’s zijn:

• Sociaal Domein
• Bijstelling van de algemene uitkering uit het Gemeentefonds
• WWB inkomendeel;
• Risico’s gerechtelijke procedures

De risico’s zijn grotendeels in de primitieve begroting afgedekt. De benodigde weerstandscapaciteit bedraagt € 2,02 miljoen. Het weerstandsvermogen (algemene reserve en bestemmingsreserves) is dan ook voldoende om de risico’s af te dekken.
Het Kabinet heeft dit jaar besloten (wijziging van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) tot opneming van kengetallen in de paragraaf ‘Weerstandsvermogen en Risicobeheersing’. Het opnemen van kengetallen in de begroting past in het streven naar meer transparantie. De financiële positie wordt daarmee voor u inzichtelijker en beter vergelijkbaar. Het gaat om de volgende kengetallen: de netto schuldquote, de solvabiliteitsratio en indicatoren met betrekking tot de grondexploitatie, de structurele exploitatieruimte en de belastingdruk. Van belang hierbij is te komen tot een beoordeling van de onderlinge verhouding tussen de kengetallen in relatie tot de financiële positie.
In paragraaf 2.2.2 ‘Weerstandsvermogen en Risicobeheersing’ zijn een aantal specifieke risico’s en de kengetallen opgenomen. In bijlage C presenteren we een overzicht van incidentele lasten en baten. Dit overzicht geeft informatie over de materiële sluitendheid van de (meerjaren)begroting en daarmee de financiële positie van onze gemeente.

Strategische projecten

De strategische projecten binnen onze gemeente zijn volop in uitvoering (Venekoten Centrum, Masterplan Appelscha, Ecomunity Park en verdubbeling N381). De meeste projecten lopen de komende jaren nog door. De gemeentelijke financiële bijdragen aan deze strategische projecten zijn gedekt binnen de bestaande middelen. Daarnaast zijn bijdragen toegezegd door zowel het Rijk als de provincie Fryslân.
We streven ernaar dat de meeste van deze projecten in deze raadsperiode tot uitvoering komen en afgerond kunnen worden. In programma 4 ‘Strategische Projecten’ staan de projecten Venekoten Centrum te Oosterwolde, Masterplan Appelscha en Ecomunity Center te Oosterwolde. Hier zijn per project de beleidskaders geactualiseerd. Zoals we hierboven hebben aangegeven bij het onderdeel ‘eenmalige besteding precariogelden’ hebben we het voornemen om een bijdrage van € 1 miljoen te investeren in het gebouw Ecomunity center. We stellen voor in 2017 en in 2018 hiervoor € 500.000 te ramen. Daarnaast is naar verwachting een bedrag van € 100.000 noodzakelijk voor voorbereidingskosten. We gaan alleen investeren indien er een gedegen business case ligt, waarbij alle partijen mede participeren investeren. Het totale bedrag van € 1,1 miljoen kan gedekt worden uit de Algemene reserve (eenmalige opbrengst precariogelden) en de reserve Strategische projecten.

Nieuw beleid en autonome ontwikkelingen

Bij de behandeling van de Kaderbrief 2016-2019 hebt u besloten het nieuw beleid te beperken tot de wensen voor het uitvoeren van wettelijke taken (binnen de middelen die het Rijk hiervoor beschikbaar stelt) en het doen van vervangingsinvesteringen, mits noodzakelijk (zoals materieel bij de Buitendienst en automatisering bij I&A). Daarom zijn in deze begroting wederom een beperkt aantal noodzakelijke wensen nieuw beleid en autonome ontwikkelingen opgenomen. De belangrijkste voorstellen zijn:

1. Uitvoering renovatie sporthal De Boekhorst te Oosterwolde in 2016, investeringslast van € 385.000;
2. Vanaf 2016 een structurele verhoging budget Streekagenda ZO Fryslân met € 13.000;
3. Vanaf 2016 een structurele verhoging budget Economische aangelegenheden met € 10.000;
4. Uitvoering herinrichting Nanningaweg fase 3 in 2016, investeringslast van € 585.000;
5. Eenmalige budgetuitzetting in 2016 voor onkruidbeheersing op (half)verhardingen van € 52.000;
6. Eenmalige budgetuitzetting in 2016 voor kosten samenwerking OWO van € 75.000;
7. Vanaf 2016 een structureel budget van € 100.000 voor de kosten beheersfase Basisregistratie Grootschalige Topografie;
8. Personele aangelegenheden structureel vanaf 2016: formatie Communicatie € 56.000, formatie Dienstverlening € 50.000, formatie Documentaire informatievoorziening (OWO) € 32.000 en formatie Handhaving (BOA) € 25.000 (vanaf 2017 € 50.000).

Het nieuw beleid ten aanzien van de eenmalige besteding van precariogelden van € 2 miljoen is hiervoor al toegelicht. In hoofdstuk 3.1.3. – ‘Begrotingsresultaat bestaand en nieuw beleid’ zijn deze voorstellen uitgewerkt.

Tot slot

Een verantwoorde beheersing van de financiële huishouding, gekoppeld aan het consistent uitvoeren van het financiële beleid is ook de komende jaren ons credo. Investeringen moeten verantwoord zijn met als doel een sociaal economische opbrengst.
De uitkomsten van de Septembercirculaire 2015 zijn nog niet verwerkt in deze programmabegroting. Uiterlijk op 21 oktober a.s., bij de verzending van de antwoorden op de schriftelijke vragen, ontvangt u een brief over de uitkomsten van deze circulaire en een bijgesteld begrotingsperspectief.
Op basis van deze programmabegroting stellen we ter uitvoering de productbegroting samen. De vastgestelde programmabegroting dient daarbij als vertrekpunt.

Oosterwolde, 22 september 2015

Burgemeester en wethouders van Ooststellingwerf,

, secretaris                                           , burgemeester.